Brief over tolerantie
MARGINALIA
John Locke (1632-1704), een van de belangrijkste filosofen uit de zeventiende eeuw, is vermoedelijk het meest bekend geworden door zijn omvangrijke epistemologische 'An Essay concerning Human Understanding'. Maar Locke bestreek alle terreinen van de filosofie en de theologie en tolerantie was een van de morele problemen die hem na aan het hart lagen. Locke zelf verliet Engeland uit afkeer en beduchtheid voor de dwingende vorm van katholicisme die zich in het Engelse koningshuis nestelde en dreigde een staatsgodsdienst te worden. In ballingschap in Nederland reageerde Locke in zijn lange fijnzinnige eerste Brief over tolerantie op de situatie die hij ontvlucht was door een scherp onderscheid te maken tussen de taken en het machtsbereik van de staat en het heil van de ziel van de individuele mens waarop de staat nooit en te nimmer invloed mag hebben en dat hij alleen in schijn kan sturen.
Inigo Bocken vertaalde de brief uit het Latijn, schreef er een historische inleiding bij en voegde er een essay aan toe waarin hij in de door Locke bepleite scheiding van staat en godsdienst in religieuze tolerantie de oorsprong van de liberale staatsopvatting ontdekt. Hij maakt duidelijk dat tolerantie voor Locke en naar haar wezen niet synoniem is met de neutraliteit of de onverschilligheid van de staat, maar ook een afbakening van de grens waarbinnen de religieuze burger zich kan bewegen.
In: Civis Mundi, jaargang 45 nummer 4 (november 2006)
"Inigo Bocken heeft voor een heldere vertaling gezorgd, en deze laten voorafgaan door een historische inleiding die het stuk in zijn tijd situeert. Hij laat Lockes tekst volgen door een eigen opstel over 'Tolerantie en de religieuze oorsprong van de liberale samenleving'. Alles bijeen biedt deze uitgave een voortreffelijke inleiding tot Lockes gedachtewereld. De idee?n van dr. Van der Linden (de schuilnaam waaronder Locke in Amsterdam woonde) blijken nog altijd actueel."
In: Het Tijdschrift voor Filosofie, nummer 3 (2005)
"Deze vertaling uit het Latijn van Lockes tolerantiebrief weerspiegelt een urgentie: de tolerantie staat vandaag weer ter discussie. Reden genoeg om opnieuw te rade te gaan bij de denkers die aan de wieg stonden van de westerse tolerantiegedachte, zoals Spinoza of Locke. (...) De vertaling door Bocken van Lockes tekst is goed leesbaar, en inleiding en slotessay zijn meer dan de moeite waard: ze hebben iets ontmaskerends ten aanzien van een al te ondoordacht hedendaags beroep op vrijheid van meningsuiting, en van een al te vlotte verwerping van de religie als bedreigend voor de liberale orde. Het zou wel eens kunnen zijn dat religieus fundamentalisme en een bepaald vooruitgangsliberalisme helemaal niet zo ver van elkaar verwijderd zijn: beide hebben de grootste moeite om zelfrelativering tot structureel bestanddeel van de eigen gedachtegang te maken." - Rico Sneller
Gerelateerde uitgaven
Keiharde nuance
R.P. Cleveringa
