Voetbal en filosofie: Marli Huijer over het WK Voetbal

Oranjegekte, nationalisme of esthetiek. Hoe beleven filosofen het WK Voetbal? Na de uiterst spannende wedstrijd van gisteren, vertelt Marli Huijer als tweede in de reeks. Over teamdiscipline, de aanpak van Van Gaal en de rol van waardering. 'Motivatie ontstaat niet vanzelf. Verbetering van het spel, afspraken met anderen en complimenten kweken motivatie. Daarin ligt een belangrijke taak voor de trainer.'

Interview door Daan Borrel

'De aanpak van Louis van Gaal is belangrijk voor Oranje tijdens dit WK. Ze spelen als een team, niet als een optelsom van individuen. Van Gaal moet die jongens wel hebben uitgelegd dat het team belangrijker is dan de ego’s.

Als de rest van Nederland en de wereld ziet dat deze aanpak werkt − hoe ze zich als team tot elkaar verhouden en samenwerken − kan dat invloed hebben op hoe mensen in het leven staan. Zo’n WK reikt verder dan voetbal alleen. De boodschap die uit het voetbal van Oranje dit jaar straalt is: het is belangrijker om het samen te doen, want je kunt het niet alleen. Mensen zijn altijd onderdeel van het netwerk aan relaties dat ze om zich heen hebben: daar ben je afhankelijk van. Je omgeving heeft invloed op jouw kwaliteit. Je bent een knooppunt in het web aan mensen om je heen. In voetbal zie je dit heel concreet terug. Een voetbalteam is een netwerk op zich en tegelijk een knooppunt in een groter netwerk van trainers, voetbalorganisaties en toeschouwers.

Ik denk dat het samenwerken als team zorgt voor de hoogste discipline, die weer voor de beste resultaten zorgt. Het hoeft niet zo te zijn dat de jongens van Oranje intrinsiek meer gedisciplineerd zijn dan andere mensen. Ik heb het hier over discipline waarbij je aan jezelf werkt en jezelf wilt verbeteren, niet over discipline in de zin van aanpassen aan sociale omgangsvormen, of gehoorzaamheid aan tucht en orde − een voetbalteam is geen leger waarbij de trainer orders uitdeelt. Dit soort discipline, het verbeteren van jezelf, die in de sport een belangrijke rol speelt, ontstaat door relaties met anderen. Natuurlijk, in eerste instantie moet je zelfdiscipline kweken door te oefenen, oefenen en nog eens te oefenen. Maar daarna komt er een andere behulpzame vorm, namelijk team- of relationele discipline. Daarin maken de voetballers onderling afspraken die ze proberen na te komen: jij geeft de voorzet, ik schiet hem erin. Ze houden zich aan die beloftes, omdat ze weten dat het anders een zooitje wordt. Een simpel voorbeeld van deze relationele discipline: als ik de marathon wil gaan lopen, kan ik beter samen met iemand trainen. Dat maakt het voor beiden makkelijker om ook echt te trainen. We doen elkaar een belofte. Nogmaals: echte discipline ontwikkel je met elkaar. Die komt niet zomaar uit jezelf. Ik kan niet in Louis van Gaals boekje kijken, maar hij zorgt er als trainer wel voor dat spelers hun ego opzij zetten en op elkaar betrokken zijn. Dat Arjen Robben gisteren de discipline opbrengt om Klaas-Jan Huntelaar in de wedstrijd tegen Mexico de strafschop te laten nemen is daar een prachtig voorbeeld van.

De trainer heeft ook een belangrijke rol bij de motivatie. Om goed te worden in het spel moeten de voetballers veel oefenen en daar is motivatie voor nodig. Vaak wordt gedacht dat die voorafgaat aan het oefenen. Maar de relatie is omgekeerd. Motivatie ontstaat als een speler merkt dat zijn spel verbetert en hij daar erkenning voor krijgt. Die kan de trainer geven. Maar de media helpen daar nu ook flink aan mee. Elk mens bloeit op door erkenning, daar had Hegel het ook al over. De waardering van anderen bepaalt hoe ‘zelf-verzekerd’ je wordt. Het spel van een jonge speler als Memphis Depay verbetert door de positieve aandacht ervoor.

Zelf kijk ik alleen naar de belangrijke voetbalwedstrijden: de Champions League, het EK en nu dus het WK. Ik vind het een groot goed dat in de menselijk geschiedenis het spel steeds blijft bestaan. Spelen voegt een vrolijke, esthetische en spannende dimensie toe aan het menselijke verkeer. Welk team kan iets het best, het mooist of scoort de meeste goals? Voetbal – als een van de populairste sporten – speelt een gewichtige rol in het voortbestaan van het spel.’

Marli Huijer is de auteur van onder andere Discipline. Overleven in overvloed, Goudmijn van het denken en Ritme, op zoek naar een terugkerende tijd.

Lees hier de andere artikelen in de reeks Voetbal en filosofie.