Karl Marx (1818-1883) sleutelde zijn hele leven aan een eigen filosofisch project, maar liet geen coherent theoretisch systeem na - marxisme in die zin is een uitvinding van latere generaties. In de jaren rond 1845 keerde Marx zich nadrukkelijk af van Hegel, door wiens filosofie hij was gevormd.

In dialoog en deels polemiserend met jonghegelianen als Ludwig Feuerbach ging Marx op zoek naar de materiële, politiek-economische voedingsbodem voor de hegeliaanse ideeën van staat, recht en moraal. Een eerste formulering van zijn materialistische geschiedenisopvatting legde hij samen met Friedrich Engels neer in kanttekeningen bij het werk van Feuerbach, die bijna honderd jaar later pas verschenen als het eerste deel van De Duitse ideologie.

Een belangrijke stap in de ontwikkeling van zijn denken vormt de inleiding op zijn geplande kritiek op Hegels rechtsfilosofie, gepubliceerd in 1844. Eind jaren 1850 verwerkte Marx zijn ervaringen en gedachten in een tweede ontwerp van zijn maatschappijtheorie, de 'Inleiding' uit 1857 voor het latere Grundrisse. In 1859 volgde het 'Voorwoord' bij Zur Kritik der politischen Ökonomie. Marx vatte daarin kort de gang van zijn intellectuele ontwikkeling samen en formuleerde bondig de leidraad bij zijn studies. Deze grondteksten van het marxisme zijn in chronologische volgorde opgenomen in De Duitse ideologie, voorzien van uitgebreide bibliografische aantekeningen en verklarende noten.