Mijn intenties en ik

Wat is vrije wil eigenlijk? En wat betekent het om zelf te kiezen? In Mijn intenties en ik verkent Lieke Asma vrije wil en legt ze nauwgezet uit hoe we over de vrijheid van onze eigen keuzes en handelingen moeten nadenken. Wat blijkt? Filosofisch onderzoek en het in ogenschouw nemen van het perspectief van de handelende persoon zijn essentieel voor een goed begrip van vrije wil.

Vrije wil is een raadselachtig fenomeen. Wij mensen hebben de indruk dat we zelf keuzes maken, maar de wetenschap vertelt een heel ander verhaal: onze handelingen zijn slechts het resultaat van onze persoonlijke eigenschappen, onbewuste associaties en hersenprocessen. Ons bewuste zelf is niets meer dan een passieve toeschouwer. Het is dan ook niet verrassend dat wetenschappelijk onderzoek vaak uitmondt in determinisme of ‘willusionisme’.

Wetenschappers buitelen over elkaar heen om te verkondigen dat hij niet bestaat, maar gaan voorbij aan de fundamentele vraag: wat is vrije wil eigenlijk?

Lieke Asma (1984) is filosoof en psycholoog. In 2018 promoveerde ze aan de Vrije Universiteit Amsterdam op een proefschrift over vrije wil en wetenschappelijk onderzoek. Ze werkt aan de Munich School of Philosophy, waar ze onderzoek doet naar zelfontplooiing, impliciete motieven en handelen. Mijn intenties en ik is haar debuut.

‘Wat bedoelen we als we het begrip ‘vrije wil’ gebruiken? Wat ís vrije wil eigenlijk? Deze vragen komen in het wetenschappelijk onderzoek nauwelijks aan de orde. Maar als je vrije wil wilt onderzoeken, moet je toch echt eerst vaststellen wat het is. Je moet vrije wil definiëren. Je kunt ook niet onderzoeken hoeveel merels zich in ons land bevinden en of elektrische steps een gevaar vormen in het verkeer, als je niet eerst vaststelt wat we met de begrippen ‘merel’ en ‘elektrische step’ bedoelen. Met simpelweg zwarte vogels tellen of alle ongelukken met elektrische voertuigen registreren, kom je er niet. Hetzelfde geldt voor de claim dat iets níét bestaat: pas als we hebben vastgesteld wat we met het begrip ‘eenhoorn’ bedoelen, kunnen we claimen dat eenhoorns niet bestaan. En waar we vrij duidelijke criteria hebben als het gaat om merels, elektrische steps en eenhoorns, is daar in het geval van vrije wil veel meer discussie over.’

Fragment uit de inleiding