Radboud Reflects met Gert-Jan van der Heiden over Edmund Husserl

De westerse wereld verkeert in een zingevingscrisis. Tot die conclusie kwam de Oostenrijks-Duitse filosoof Edmund Husserl (1859 -1938) al. Wat bedoelde Husserl daarmee? Zitten we nog steeds in deze crisis? En kan Husserls fenomenologie ons hieruit helpen? Denk verder met filosoof Gert-Jan van der Heiden over het gedachtegoed van Husserl.

Grondlegger van de fenomenologie

De fenomenologie stelt de verschijnselen centraal zoals mensen die waarnemen en ervaren. “Terug naar de zaken zelf” is het beroemde adagium van Husserl, grondlegger van de fenomenologie, waarmee hij zich verzet tegen het idee dat die zaken zich in vooronderstellingen en theorieën laten vangen. Bewustzijn is altijd het bewustzijn van iets. Écht strenge wetenschap (en dat is volgens Husserl niet de natuurwetenschap, maar de filosofie) begint bij de fenomenen zélf, niet bij de theorieën die wij daarover ontwikkelen.

Crisis

Husserl constateert een crisis in de wetenschappen, die volgens hem duidt op een crisis in de Europese cultuur. De wetenschappen, die vanaf de Verlichting steeds belangrijker zijn geworden, zijn volgens Husserl losgezongen geraakt van wat hij de “leefwereld” noemde. De wetenschappen waren niet langer in staat om richting te geven. Maar de wetenschappen, die gaan toch niet over richting? Over zingeving? Die staan daar toch los van en zijn objectief? We moeten volgens Husserl niet vergeten dat ook de zogenaamde objectieve wetenschappen wortelen in een historische bepaalde en veranderende werkelijkheid.

Loodzware denker

Hoewel Husserl een grote stempel heeft gedrukt op de 20e-eeuwse filosofie, wordt hij niet veel gelezen. Hij staat bekend als een loodzware denker die ontoegankelijk schrijft. Toch is het volgens filosoof Gert-Jan van der Heiden van belang dat Husserl gelezen wordt en heeft zijn werk ons ook nu nog van alles te zeggen. Zo kan Husserl ons helpen bij de vraag wat precies de erfenis is van de moderne tijd of de Verlichting: zijn dat alleen de natuurwetenschappen? Of voert de met de Verlichting geboren Rede en redelijkheid verder dan dat? En wat heeft Husserl ons te zeggen over de erfenis van Europa en de Europese rede, ook in het huidige debat rond (de)kolonisatie?

Husserl anno nu

Na afloop van zijn lezing gaat Gert-Jan van der Heiden onder meer in gesprek over de vraag hoe Husserl zou kijken naar de huidige door nuttigheidsdenken gedomineerde wetenschappen. Wordt daarmee de kloof tussen wetenschap en leefwereld gedicht? Hoe staat het er vandaag de dag voor met de door hem geconstateerde zingevingscrisis? Zitten we hier nog altijd in? En hoe helpt de fenomenologie ons daaruit? Filosoof en programmamaker Lisa Doeland is gespreksleider.

Waar en wanneer

Datum: Dinsdag 5 februari 2019

Tijd: 20:00 tot 21:30 uur

Locatie: LUX, Mariënburg 38, Nijmegen

Toegang: Deelname kost € 7,50 | Medewerkers van de RU en het Radboudumc en Alumni Benefit Card-houders betalen  € 5,- | Radboud Reflects-abonnees, studenten en scholieren kunnen gratis deelnemen. Aanmelden kan hier.